Tilbakeblikk på ukediktene 2009

 
UKE 48

Av Amanda Aizpuriete, latvisk poet

Tad pekšni veca glezna sevi ieraudzit

tik nebijuši skrandainu un gaišu –
tai vecmeistaru pasaule, kur daudz
šis beziemesla gaismas.
No pelekajam sliedem nenoskriet
un particibu nepalaist pa vejam,
un drošos merkus neizlaist no acim,
bet pekšni veca glezna sevi ieraudzit
tik nebijušu… 


Att plötsligt i en gammal bild få se sig själv, mer strålande, mer trasig än någonsin förut - hos gamla mästare, ett sådant överflöd av oförklarligt ljus.
Nej inte spåra ur, längs gråa streck förbli, inte släppa sina säkra mål med blicken och inte strö de rika gåvorna för vinden,
men plötsligt i en gammal bild få se sig själv som aldrig någonsin.
 
Översättning: Håkan Sandell 


UKE 47

SIRKUS ARI (et nid-dikt)
av Jan Wilsberg
 
Ari gir seg ikke med sitt sirkus.
Alle NAV-kontorer kan bekrefte
at han er en uvirkus.
Han har aldri jobbet så mye som én dag,
bare danset som en dandy i Afghanistan
før han tok første fly til Prag.
Alle som står i veien for at han skal vinne,
fører han krig mot, full av sinne.
En ekkel soussjef på Slottet får så det holder.
Han har dessuten knapt gått på skole.
Det er lett å si for den
som har entret kongefamilien
og kjenner både Doffen, Ole og Dole!
Nå sier Hegnar at Märthas engler
er no' elendig tull,
ja, det rene bånnsull.
Da bretter Ari ut krigens rull
og kaller Hegnar sosiopat.
Hva er nå dét? Er han lat,
eller kanskje bare full av hat?
Det er i alle fall ikke verre
enn å plire med kokainskutte øyne i Las Vegas,
for så å skrike: Trist som faen!
Hvor er min terapeut? Min egen osteopat!
 
Tåsen, den 17.november 2009

UKE 46



BRAHMS
av Åse Marie Nesse

 

Brahms i Konserthuset

”Ein Deutsches Requiem” –

 

tonene trenger gjennom

mitt altfor tapre hverdagspanser

river ned vernende vegger

rykker meg ut av min helterolle

rører ved alt som er sårbart nå:

Denn alles fleisch es ist wie Gras

jeg løftes ut over meg selv

og min egen uvisse skjebne

inn i den store sammenhengen

 

Ordene virvler opp støv

men støvet skinner

i evighetsfarger

tonene stiger

med ømhetens rene styrke

forløsende, lindrende, legende

Selig sind, die da Leid tragen

denn sie sollen getröstet werden –

 

Alt levende liv er forgjengelig

alt har sin tid under solen

så kort en tid

derfor så skjørt

og så dyrebart

Meine Tage sind eine Handbreit vor dir –

 

ja, en håndbredd, bare

er dagene mine

under evige stjerner

 

Og når min time kommer

und ich davon muss –

 

da er jeg rede

mitt mål er fullt

jeg har sett skjønnheten

i det skapte

 

Men om jeg fikk velge min utgang

da ville jeg dø

av en overdose Brahms

Uke 45 

"I 1998, året han fyller åtti år, skriver Vidar Sandbeck sitt dikteriske testamente og fullfører en tekst han har arbeidet med lenge. Det skal være den siste, bygd på visdom som livet har gitt ham, og med en snert av et paradoks. Et paradoks til ettertanke for alle – et tankekors".

Kilde: ”Vidar Sandbeck hans liv og virke” av Thorbjørn Bakken, Trysil-forlaget 2005


Tankekors

 

Kjærlighet er lysets kilde,

kjærlighet er livets sang.

Uten at det preger bildet

av all sorg og undergang.

Det blir aldri fred på jola

før den seiler helt forlatt

øst for sol og vest for måne,

uten oss ved dag og natt.

 

Overfloden avler lede

og gir mat for gribb og ravn.

Mens naturens ville vrede

varsler deg i livets navn.

Det blir aldri fred på jola

før den seiler helt forlatt

øst for sol og vest for måne,

uten oss ved dag og natt.

 

Moder Jord er ille reden –

Når du ser det blåna vet,

er et skaperverk gått heden

for all tid og evighet.

Det blir aldri fred på jola

før den seiler helt forlatt

øst for sol og vest for måne

uten oss ved dag og natt.


Mammons svorne fosterbrødre

enser ei soldatens sold.

Stille gråt fra arme mødre,

unge enker bøyd i moll.

Det blir aldri fred på jola

før den seiler helt forlatt

øst for sol og vest for måne

uten oss ved dag og natt.

 

Makta hedrer heltedøden

med en billig blommekrans.

Makta elsker morgenrøden

og består i all sin glans.

Det blir aldri fred på jola

før den seiler helt forlatt

øst for sol og vest for måne

uten oss ved dag og natt.

 

Mett av år og mildt beskjeden

våger vi å nevne slikt:

Våpensmedens gnål om freden

er og blir et dårlig dikt.

Det blir aldri fred på jola

før den seiler helt forlatt

øst for sol og vest for måne

uten oss ved dag og natt.


UKE 44



"Det er je som har føri langs veien"

Vidar Sandbeck

 

Det er je som har føri langs veien

med hansker så gule som smør.

Det er tosket å te seg med skinnhansker på

når du aldri har hatt noen før:

Og dessmer bar je tversoversløyfe

og fele i silkebløt duk.

Ja, je spellte for’n Per i begravelsen hass,

han hadde bedt meg om det me’n låg sjuk.

 

Det er je som har slingre i valsen

og jodle på Bøndernes Hus.

Det er tosket å vara så høymælt og kry

når du har lånt for å få deg et rus.

Og dessmer var je ram tel å tala

om alt je engong skulle bli.

Je var ukrone konge tel sola steg opp –

da var mi lysende framtid forbi.

 

Det er je som har møtt på salongen

blant bønder av gjeveste slag.

Det er tosket å beile tel bedre manns barn

når du har armod i miner og drag.

Og dessmer sang je hemlaga viser

om alt je i hjerte mitt bar.

Ja, je kledde meg naken med sorgmuntre ord

imens je klunke på sprukken gitar.

 

Det er je som har føri langs veien

med sudeli dudeli di.

Det er tosket å skapa seg livat og gla

når du er oppfødd på melankoli.

Og dessmer kan je rødme i enrom

ved minne om møte og fest.

Det har lært meg å felle en mildere dom

før jeg signerer min broders attest.

 

I februar 1996 satt Hedmark Teater opp produksjonen ”Når livet Danser” – en forestilling basert på Vidar Sandbecks tekster. Under utarbeidelsen av manuskriptet drar Vidar fram en visetekst fra skuffen som ikke hadde vært gitt ut før. Visa het ”Det er je som har føri langs veien”, og ble brukt som en slags oppsummering av dikterens liv i forestillingen.

Privat foto: Thorbjørn Bakken, Vidars bursdag 2004. Bildet er beskåret og avfotografert fra boka "Vidar Sandbeck liv og virke", Trysilforlaget 2005.

UKE 40

Verseduell 

Høsten 2006 stod denne verseduellen mellom Helge Torvund og Ronny Spaans på trykk i Dag og Tid.

SS Retro
Ein diktar frå Ulvik dikta ein gong
ein våg full av draum, av lengt og av song,
Ei vik som me kanskje aldri vil nå.
Me kallar ho vika til han Olav H.

På klukkande bølgjer,i sommarleg bris
sig skipet inn vågen på seglskuters vis.
Ei fullrigga skute med ror og kaptein.
Figuren i baugen er vaska og rein.

Det namn som står skrive, høgt over hav,
er «SS RETRO», med snirkelbokstav.
Ved rattet, i brisen, så høgreist og pen,
står sjølve kapteinen, Eirik Lodén.

Alt verkar harmonisk, ein sjømannsidyll.
Ingen piratar med kagger og fyll,
men ver gjerne varsam, for skuta er stor,
og eg har erfart, dei har kanonar om bord!

Kva som er lasta? Ikkje krydder og gull.
Og ikkje ein sjukdom med smittande byll.
Kva fører dei då? Kva har dei om bord?
Vel, skipet er lasta med haugar av ord.

Her er orden på skipet. Her finst ikkje slurv.
Kanonar vert ladde ved synet av spurv.
Ein kjend passasjer er riddar av stand.
Ser han ei vindmølle, må han i land.

Eg ligg innpå stranda, gøymd bak ein stein.
Skjelv i skjelettet og kjenner meg klein.
Eg er ikkje mølle ell’ spurv slik dei trur,
men veit at eg luktar, av di eg er sur.

Og figuren i baugen han ser denne veg.
Det er Ronny Spaans! Han ser rett på meg.
Dei skyt med kanonar, set ein riddar i land.
Snart er eg bunden på versfot og hand.

«Jamen, eg likar jo både Basho og Bull!»
Eg roper fortvila. Men dei roper: «Tull!
Eit trelinjers dikt kan ingenting sei?
Kortdikt går planken frå denne galei!

Du har sagt at rimdikt er smil og klisjé!»
«Nei, nei, nei! Eg har aldri sagt det!
Gje meg Tony Harrison, Tor Jonsson og Jens!
Eg les Olav Nygard. Han er intens!»

«Men du trur at urim er ein kvalitet!»
«Nei, nå er du urim’leg. Ta nå til vet!
Lite kjem opp mot ein fullendt sonett!
Du forvrenger mitt diktsyn. Det er ikkje rett!»

Nå tek dei fram verktøy, vil driva tortur.
Dei les eigne dikt for meg, høgt etter tur.
Eg bed dei om nåde, eg fell ned på kne!
«Les heller Stangnes! Ja, gjer heller det!»

Eg gjev opp. Eg tilstår mi fåkunne nå.
Så langtekkeleg dikting kan eg ikkje forstå!
Dei høyrer meg ikkje. Dei gjev ikkje fred.
Dei drep meg til slutt med ein sylskarp spondé.

Og undrar du deg der du står på ein haug
og ser SS RETRO med skinande baug
segla frå vågen med akter forut,
så tei bare still. Dei har kanonar og krut!

Eg ligg still attende på tare og sand.
Ei gråmåke set seg på mi venstre hand.
Frå skuta ler Spaans og Lodén med eit knegg:
Til vinteren kjem det nok rim i mitt skjegg.

Helge Torvund

Ronny Spaans sitt svardikt til Torvund, på samme meter og i tillegg samme rimord:

SS RETRO II

Dei lyriske skipa var trygge ein gong,
for hamner var opne for verskunst og song.
Til bortaste øyane dikta fekk nå,
og heilt inn til Ulvik og han Olav H.

No råder det ikkje meir medbør og bris.
Eit skip går i uvêr på stakkarsleg vis,
ei bortkomen skute med ror og kaptein
som bårer og brotsjøar stødt vaskar rein.

Den skuta vart fagna på alle sju hav,
var smykka og pynta med snirkelbokstav.
Kapteinen var då både mektig og pen,
den nye er lurvut, d’er Eirik Lodén.

Vi lengtar attende til sjømannsidyll
med romslege landlover, kagger og fyll.
Men gjestmilda er ikkje lenger så stor–
dei godtek ’kje dikta vi har med om bord.

Kva dikt har vi så? Ikkje prydande gull,
ell’ simpel lyrikk som gjev sinnet ditt byll.
Forboden er frukta vi lasta om bord:
magien i rima og rytmiske ord.

På land ser eg éin som fer sjeldan med slurv,
i kritikarlag er han slett ingen spurv,
ein høgakta meldar av diktkammer-stand.
Kan hende lèt han oss få koma i land?

Men nei, for han bykser bak lyngkratt og stein,
forelska i beingrinda, kjenner seg klein.
Eg er ikkje fårleg som mange no trur:
«Høyr kva eg vil seia og bli ikkje sur.»

Men argingar rettar skarpt skyts mot vår veg.
Og før eg får sagt meir, dei høgg i til meg:
«Vi lèt ikkje allslags poetar i land,
vi har ei forpliktande kritikarhand.»

Eg minner om Snorre, eg påkallar Bull.
«Nei, for noko gamalt og patosfylt tull!»
Dei ropar: «Sats heller på brosme og sei,
gjer fiskebåt av din fortapte galei.»

Den godtrune Torvund held strid for klisjé
og trur det gjeld han, men det gjer ikkje dét.
Vi likar jo begge Tor Jonsson og Jens,
men klaga frå andre er rett så intens.

Dei trur at lyrikken har sin kvalitet
i rein teori, dei må snart ta til vet!
Vi tykkjer at frisleppte vers og sonett
kan jamsides nyttast med like stor rett.

Lyrikken er offer for verste tortur,
for dei refuserer oss, tur etter tur,
og tvingar oss ned til vi bed høgt på kne:
«Les prosaen vår, gjer i alle fall dét!»

Til innsikt vi vonar han eingong vil nå,
at striden er større, det må han forstå.
Den heimlause skuta vår får aldri fred
før hamnene tillèt troké og spondé.

Og undrast du der du står trygt på ein haug
og ser SS Retro med slingrande baug
gå tungsamt i uvêr med akter forut,
så ver ikkje hard, legg bort bomber og krut!

Vi går nok ein dag på ei grunne av sand,
blir sitjande båtlaus’ med hovud i hand,
så sauer og gråmåsar flirer med knegg
imedan vi skaffar oss torvundske skjegg.


UKE 39

Barfrost

fra samlingen "Moln", 1922 av Karin Boye

Guld och blek koppar!  Rimfrost på guldbruna gärden!
Glittrande kall är den vida gyllene världen.

Solflod och guldflod jag ser genom molnen sig tvinga,
skrattande kylig som viljornas vässade klinga.

Leende trotsig den fram genom rymderna bryter,
strålgul och frostig kring ängar och gärden den flyter.

Hör, den får ljud, och det jublar i vidderna klara!
Hör, hur all världen får sjungande röst till att svara!

Slagen och sargad och skövlad väl tusende gånger
sjunger hon trotsigt den eviga livslustens sånger.


UKE 38

Trädet

fra samlingen "Gömda land", 1924 av Karin Boye


När min dörr är stängd och min lampa släckt
och jag sitter svept i skymningens andedräkt,
då känner jag runtomkring mig röras
grenar, ett träds grenar.

I mitt rum, där ingen annan bor,
breder trädet ut en skugga så mjuk som flor.
Det lever tyst, det växer väl,
det blir vad en okänd menar.

Någon andemakt, någon hemlig makt
har i trädets gömda rötter sin vilja lagt.
Jag är rädd ibland och frågar ängsligt:
Är vi så säkert vänner?

Men det lever lugnt, och det växer still,
och jag vet inte vart det strävar och vart det vill.
Det är ljuvt och trolskt att bo så nära
en som man inte känner...

						


Uke 37

Ukens dikt er skrevet av Ingeborg Refling Hagen (1898-1989), og hentet fra hennes første diktsamling ved samme tittel (1932).


Jeg vil hem att 


På hospitalet i Chicago

 

Jeg vil hem att, søster Anne!

Jeg vil hem til gamlelandet for å dø.

Jeg vil bæres ned gutua fra tunet vårt heme,

lesses varlig oppå kjerra til Johan og Per.

Jeg vil kjøres som gravbrur langs min barndoms landeveg,

mens hengebjørka glitrer og heggblomster sner.

 

Jeg har vasket klær her i Uniten, søster Anne.

Jeg har stivet, strøket, presset, jeg har slitt.

Jeg har reisepenger hem att i en bankbok, søster Anne,

alt jeg kunne spare etter tredve års slit.

Så du lyt be’a dokter’n få meg fresk att, søster Anne.

Kanskje rekk jeg hem til pinse.

Kanskje kan jeg ennå leve litt.

 

Ser du sola bygger kveldsbru over Mjøsa, søster Anne?

Ser du huset oppå bakken?

 

Jeg vil hem att!

Det er huset vårt.

Der bor far og mor og bestemor og alle mine søsken,

vi er mange ser du, søster –

det er seks ta øss.

Å til mat så har vi salt og poteter og laka.

Å du søster Anne! Laka dæ æ godt!

 

Gjennom myra under bakken blinker bekken.

Det blir sikkert tidlig vår i år –

Ser du stenhella ved kulpen, søster?

der syns sot og oske etter klesvasken vår.

Og før vintersnøen bråner bakved fjøset og i skogen

gror det solblomster på myra rundt om bekkefaret vårt.

Og når snøen vel er borte, bakved fjøset og i skogen,

blir det brudehvitt av hvitveis rundt om bekkefaret vårt.

 

Nedst i røysa oppi bakken står en gamal hegg og bløme.

Der i bakken under heggen har jeg lekestua mi.

Bekken klukkler under bakken, fuglen skvatrer rundt i bjørkom,

Vesle-Eli skråler yrt og syng og svøver dokka si.

Men ved pinsetid driv stjernesnø om lekestua mi.

 

Og når pinseklokker ringer, leker vi at vi har bryllup.

Og en barnebrurferd trasker to og to rundt heggen

medens stjernesnøen driver over ferd og brurepar.

Vil du ha’n Vesle-Ole som her hos deg står?

Ole, vil du ha’a Inga? – Vener brur du alder får.

Og det kvitrer oppi heggen tit-tit, tit-tit, tit-tit deg!

Presten messer ja og amen,

og de skrattler alle sammen tit-tit hi-hi-ha-ha deg!

 

Søster Anne, hør! De skråler nedi bakken –

Se de ringer seg til lek og dans.

Alle småjenter vil være vakrest,

alle vil de velges ut til brura,

alle strever de og binder krans.

Bare Vesle-Eli nynner glad for filledukken:

”Neste sommer blir jeg sikkert brur,

neste sommer blir jeg syv år som de andre,

neste sommer blir jeg syv, da står jeg brur.”

 

Jeg stod barnebrur ved heggen der for førti somre siden

med hvitveiskrans i håret og blåveisblått blikk.

Jeg var vakreste småjenta blant ongom det året.

Du skulle sett meg, søster, med krans i håret mitt,

det var bløtt og fint og krøllete, ja blankere enn ditt.

 

Trur du jeg blir bra att, søster Anne?

Jeg lyt hem til gamlelandet for å dø.

Jeg vil bæres ned guta frå tunet vårt heme,

lesses varlig oppå kjerra til Johan og Per.

Jeg vil kjøres som gravbrur på landevegen der.

Å du søster! Slike veger finnes itte her!

 

Langs gutu, stig og kongsveg er det dype blomstergrøfter,

der veks smørblom og ballblom i frodige kjerr.

Og på mosegrodde stengard blomstrer nypetorn,

veks det renfann, veks det bring og villripsbær.

Å du søster! Slike veger finnes itte her.

Det er klokkeklang og brureferd langs mitt lands landeveger.

 

Slik er mitt lands landeveger.

Eventyrets landeveger.

Og de slynger seg i sinnet,

og de synger i mitt minne,

blomsterkranste og med solspill over barnelek

og brureferd.

Å, du kjære søster Anne! Slike landeveger

finnes itte her!

 

Det er fryd og lek og latter i mitt lands glade netter.

Og par og par trer dansen over midnattslyse sletter.

Det er dugg og lys og blomsterduft i mitt lands sommermorgen.

Og bjørka glitrer, og hegg og rogn står snødrevhvit om våren.

 

Å – Jeg kjenner jeg blir bra att, søster Anne!

Hjelp meg bare hem att. – Heme er det vår –

Jeg skal leve lenge ennå jeg i gamlelandet,

kvile ut ved lekestua under heggen vår.

Skund deg søster, nå kjem båten!

Farvel! Hils til Marte og til Liv!

 

Å! Jeg hører braket alt fra tømmerfossen.

Sjå! Der ryk det av ei pipe bortpå Vik!

Hu! Det mørkner, søster Anne! Er det skogen?

Er jeg heme? – Er det skogen min?

 

For i mitt land er det store skoger, søster Anne,

miledype brer dom seg i bygdom inn.

Itte gråte, søster Anne, her er mørkt, men jeg er kjent her.

Kom du bare trygt med hånden din.

Jeg skal leie deg og finne rette stigen.

Her er ingen fare her i skogen min.

Jeg værer det på duften av Linnea.

En sansløs glede risler gjennom sjel og sinn.

Jeg hører det på kvitringen at rettnå er det morgen,

jeg hører det på susingen.

Jeg er i skogen min.


Uke 36

Filosofiske fragmenter - 09 av Terje Amundsen
Hedmarkforfatter'n nr. 2, 2009



manipulatoren
bak konferanserommets
stengte dører produserer og palmerer,
investerer,
monolog som repeteres:
tjen deg selv -

mannen
uten hender
til kvinnen uten øyne:
jeg eier, altså
er jeg -

UKE 35:

Fra Gro Dahle til lyrikeren Olav H. Hauge.
"Tid å hausta inn", Samlaget 2008




Dette diktet mitt
peker på det vidunderlige.
Ja, på det vidunderlige
som løfter seg
i hvert ord,
det vidunderlige
som ligger der og venter
på å løfte seg,
på å åpne seg.
Og dette lille diktet mitt peker
på det vidunderlige
i alt det hverdagslige,
for det går an å leve i hverdagen og,
sier den store dikteren
og setter vinduet på vidt gap,
dører på vidt gap,
fjellet på vidt gap.
For alt som kan åpnes, kan åpnes,
og alt kan åpnes på vidt gap.
Og disse diktene gaper over hele verden.
Da kan dette lille diktet mitt
bare sette seg rett ned i lyngen
nedi lyngen
nedi lyngen
og vifte med ørene.